مراقبت و نگهداری سیستم هیدرولیک

مقدمه

سيستم هاي هيدروليك مستقل از اندازه و محل كاربرد، تقريباً داراي اجزاي يكساني هستند. الكتروموتور، پمپ، شير، فيلتر، لوله و ….. اجزا تشكيل دهنده اين سيستم هستند و بديهي است كه مراقبت و نگهداري از اين سيستم زمان توقف ماشين و هزينه هاي تعميراتي را كاهش خواهد داد.

مراقبت از روغن هيدروليك

روغن هيدروليك همانند خون در سيستم هيدروليك مي باشد. روغن هيدروليك وظيفه انتقال فشار و انرژي،‌ كاهش اصطكاك، انتقال حرارت قطعات، جمع آوري ذرات مكانيكي ناشي از سايش و جلو گيري از زنگ زدگي را بعهده دارد. در سيستم هيدورليك دستگاه های تزريق پلاستیک از روغن هاي هيدروليك معدني (پايه نفتي) استفاده مي شود.

براي استفاده بهينه از روغن هاي هيدروليك به چهار مورد زير بايستي توجه ويژه نمود:

1- كنترل دما  2 – تميزي سيستم هيدروليك  3 – تميزي روغن  4 – برنامه آناليز كيفيت روغن

كنترل دما

با گردش روغن از تانك به پمپ، لوله ها و شير فشار شكن (شير ريليف)، دما در آن بالا مي رود. دماي زياد باعث اكسيد شدن روغن و ته نشين شدن لجن در سيستم خواهد شد. همچنين در صورت پايين بودن دماي روغن بيش از حد متعارف، احتمال ميعان بخار آب در تانك روغن و بروزكاويتاسيون در پمپ وجود دارد.

دماي مناسب روغن حدود 45 درجه سلسيوس با تلرانس 5± درجه بوده و در ماشين هاي NBM، سيستم در دماي 56 درجه بطور اتوماتيك قطع مي شود. در توصيف اختلاف بين دماي نرمال و دماي بحراني مي توان از تشابه محدوده نرمال دماي بدن (37 درجه)، حالت تب كه تا 40 درجه است و بالاتر از آن كه منتج به تشنج خواهد شد اشاره نمود. لذا قطع اتوماتيك سيستم در دماي 56 درجه به اين معنا نيست كه دماي 54 درجه دماي خوبي است.

لجن ايجاد شده در دماي بالا، مانع حركت شيرها، انسداد روزنه هاي فيلتر و گير كردن شيرهاي سروُ خواهد شد. اطمينان حاصل نماييد كه سيستم خنك كننده (چيلر يا برج خنك كننده، لوله ها و مبدل ها) بدرستي كار مي كند.

در سيستم هاي مدرن داراي شيرهاي سروُ پر فشار (در محدوده bar 275) و دماي بالا كه زمان ماندگاري روغن در تانك نيز كوتاه است هوا بخوبي از روغن جدا نشده و به خارج هدايت نمي شود. هواي داخل روغن در اثر فشار و دماي بالا، خود عامل ايجاد حرارت شده و بطور موضعي دما بشدت افزايش مي يابد (هوا در اثر تراكم داغ مي شود)  دماي زياد هوا باعث آزاد شدن نيتروژن شده كه در تركيب با لجن حاصل از اكسيد روغن، لجن به مراتب بدتري را ايجاد نموده كه احتمال گيرپاژ كردن قطعات مكانيكي اجزا هيدروليك را به همراه دارد.

نظافت سيستم هيدروليك

حتي ماشين هاي نو نيز ممكن است تميز نباشند. هميشه بايستي دقت كرد تا سيستم عاري از گرد و خاك، آب، پليسه و ساير ذرات باشد. مجراهاي ورودي و خروجي سيستم، بايستي بدقت كنترل شوند تا موارد اشاره شده در بالا به سيستم وارد نشوند.

تميزي روغن هيدروليك

مراقبت از روغن هيدروليك با انبارداري و حمل صحيح آن شروع مي شود. براي جلوگيري از آلوده شدن روغن، آنها را در محل مخصوص و در ظرف هاي خاص نگهداري روغن كه بايستي تميز هم باشند نگهداري نماييد.

متأسفانه فيلترها اغلب فراموش مي شوند و سيستم با روغن كثيف كار مي كند. بدون توجه به اينكه فيلتر كثيف است يا نه، در زمان مقرر فيلتر را تعويض نماييد. در صورت كثيف شدن فيلتر، روغن به اندازه كافي به داخل پمپ وارد نشده و نمي تواند كاتريج، پره و رينگي را خنك و به اندازه كافي چرب نمايد و در صورت ادامه كاركرد باعث داغ شدن و آسيب ديدگي پمپ مي شود. بديهي است كه پمپ داغ نيز روغن را داغ و آسيب هاي اشاره شده در پاراگراف هاي بالا را تشديد مي نمايد.

آناليز روغن هيدروليك

شركت هاي توليد كننده روغن، تعويض سالانه روغن هيدروليك را توصيه مي نمايند. آنچه توسط شرکت NBM توصيه شده براي ماشين هاي نو تعويض بعد از 2000 ساعت كاركرد اوليه و از آن به بعد هر 7000 ساعت مي باشد. اما مي توان با آناليز خواص روغن اين زمان را افزايش داد. از آنجاييكه در ايران امكان آناليز روغن براي همه مشتريان وجود ندارد، توصيه ميشود حداقل هر سه ماه يكبار از روغن نمونه گيري شده و كيفيت ظاهري آن و همچنين عدم اختلاط با آب و عدم وجود ذرات خارجي را كنترل نمود.

مراقبت از سيستم هيدروليك

نگهداري سيستم هيدروليك ارتباط مستقيم با نگهداري و مراقبت روغن هيدروليك دارد. به همين منظور توصيه مي شود كه اپراتورها و يا مسئولين نت نسبت به كنترل 10 گانه زير اقدام نمايند.

1. سطح روغن را كنترل نماييد و در صورت كم بودن روغن، روغني كه از همان مارك قبلي و با مشخصات مشابه است را از طريق فيلتر به تانك اضافه نماييد. هرگز روغن هاي متفاوت را با هم مخلوط نكنيد.
2. مسير ورودي هوا به تانك را بررسي نماييد و درصورت وجود فيلتر آنرا تميز نماييد و از سوراخ كردن آن پرهيز شود.
3. فيلترها را از نظر ظاهري و يا از طريق سنسورهاي وكيوم كه كثيفي آنهار ا نشان مي دهند (اگر بين راه فيلتر و پمپ تعبيه شده باشد) كنترل نماييد.
4. هميشه مراقب نشتي ها باشيد. نشتي ها علاوه بر مشكلات زيست محيطي و ايمني، باعث افزايش مصرف روغن شده و در صورت ادامه و كاهش سطح روغن، باعث داغ شدن سيستم مي شوند (زمان ماندگاري روغن در تانك كاهش مي يابد و روغن زودتر به گردش در مي آيد). روغن هاي ريخته شده بر روي بدنه دستگاه تزریق پلاستیک را مجدداً به تانك برنگردانيد.
5. دماي روغن را بطور دائم از طريق ترموكوپل هاي تعبيه شده در ماشين كنترل نماييد. دماي مناسب كاركرد 5±45 درجه است. از طريق كنترل سيستم خنك كننده تلاش نماييد تا دماي روغن در محدوده عدد اسمي باشد.
6. از طريق نمونه برداري و يا كنترل با چراغ قوه از عدم وجود كف اطمينان حاصل نماييد (بطور معمول حباب هاي ريز هوا در روغن وجود دارند ولي در اينجا كف مد نظر است كه بزرگ بوده و با چشم براحتي قابل تشخيص هستند).

علت وجود كف ميتواند: سطح پايين روغن، سوراخ بودن لوله يا شلنگ مكش به پمپ (مكش هوا به پمپ)، دماي پايين روغن، ويسكوزيته بالاي روغن (كه اجازه خروج هوا به بالا را نميدهد و همچين بدليل عدم جريان روان به سمت پمپ، ميزان وكيوم افزايش خواهد يافت) و آب بند نبودن شفت پمپ باشد.

درصورتيكه هوا از طريق مسير ورودي به داخل پمپ وارد مي شود با مسدود كردن سوراخ، تغيير صداي قابل ملاحظه اي در پمپ بوجود مي آيد. پمپي كه هوا را به داخل ميكشد صدايي شبيه چرخاندن چندين تيله در يك ظرف را ميدهد.

درصورت وجود كف در روغن، روغن سفيد خواهد شد كه در صورت راكد ماندن و عدم استفاده پس از گذشت چند ساعت هوا از آن تخليه خواهد شد. اما عامل ديگري نيز ميتواند روغن را سفيد يا شيري رنگ كند و آن عامل آب سيستم خنك كننده است. درصورتيكه روغن شيري رنگ بود و با گذشت چند ساعت از زمان خاموشي ماشين رنگ آن تغيير نكرد ترديدي نيست كه آب به درون سيستم هيدروليك نفوذ كرده است (عمدتاً نفوذ آب بدليل سوراخ بودن مبدل مي باشد).

7. به صداي پمپ به دقت گوش دهيد تا از عدم وجود كاويتاسيون اطمينان حاصل نماييد. كاويتاسيون با هوا كشيدن پمپ متفاوت است ولي تشابهاتي هم دارند. كاويتاسيون وقتي اتفاق مي افتد كه در مجراي ورودي پمپ (در هنگام مكش)، بعلت كاهش فشار هواي، داخل روغن آزاد مي شود و هواي آزاد شده در خروج از پمپ بعلت متراكم شدن بصورت انفجاري به ديواره هاي پمپ برخورد مي كند. اين برخوردهاي انفجاري بشدت به پمپ آسيب مي رساند. پمپي كه كاويتاسيون در آن اتفاق افتاده صداي ناله يا زوزه ميدهد. دلايل وجود كاويتاسيون همانند كف است به استثناي سوراخ در مسير ورودي پمپ. اما چطور ميتوان پمپي را كه صداي آن ناشي از كف است را از پمپي كه صداي آن ناشي از كاويتاسيون است را متمايز نمود؟

يك راه تمايز اين دو، وجود سنسور وكيوم در مسير مكش و مقايسه فشار وكيوم با اعداد شركت سازنده پمپ است. در صورتيكه اين عدد بيشتر يا مساوي عدد شركت سازنده بود كاويتاسيون اتفاق نيافتاده است.وجود كف نيز در تانك علامت اين است كه كاويتاسيون اتفاق نيافتاده است.

8. از روغن نمونه برداري نموده و رنگ، بو و تميزي آنرا كنترل نماييد. توجه داشته باشيد كه كنترل چشمي فقط كثيفي هاي شديد را نشان مي دهد.
9. با كمك ترمومترهاي مادون قرمز، دماي بدنه و بوبين شيرهاي سروُ را كنترل نماييد اگر دماي آنها از حد متعارف بيشتر بود شير بصورت روان كار نمي كند.
10. دماي داخل محفظه موتور الكتريكي را با ترمومترهاي مادون قرمز كنترل نماييد.

توصيه هايي براي تعويض روغن هیدرولیک

در زير به مراحل صحيح تعويض روغن هیدرولیک اشاره مي شود:

1. هميشه روغن را در زماني كه گرم است تخليه نماييد تا ذرات خارجي در آن معلق باشند.
2. روغن داخل سيلندرها، اكومولاتورها و لوله ها و شلنگ ها را نيز تخليه نماييد.
3. پس از تخليه روغن هیدرولیک از طريق پيچ تخليه،‌ با كمك پمپ ديگري روغن باقي مانده در كف تانك را كشيده و كف تانك را با پارچه تميز نماييد.
4. آهنرباي داخل تانك را نيز بگونه اي تميز كنيد كه هيچ پليسه اي به آن نچسبيده باشد.
5. داخل تانك را با پارچه ديگري كه پرز ندهد كاملاً تميز كنيد.
6. بدنه فيلترها را تميز و قسمت هاي قابل تعويض را تعويض نماييد.
7. مخزن را با روغن هیدرولیک نو پر نماييد و اطمينان حاصل كنيد كه هواي داخل مخزن براحتي تخليه ميشود. تا حدود 3 ساعت ماشين را استارت ننماييد تا حباب هاي هوا از روغن خارج شوند.
8. ماشين را روشن و عملكردهاي آنرا كنترل نماييد.

در سيستم هايي كه ميزان لجن ته نشين شده بيش از حد متعارف است ميتوان از حلال هاي نفتي استفاده نمود.

نكات ايمني

چون سيستم هيدروليك در فشار بالا كار ميكند قبل از اقدام به باز كردن اجزا آن، سيستم را خاموش و فشار سيستم را آزاد نماييد. در صورت بروز نشتي و پاشش روغن هیدرولیک با فشار زياد به بيرون، از تماس آن با بدن جداً خودداري نماييد. در تماس با پمپ، شيرها و الكتروموتور مراقب سوختگي پوست بدليل دماي بالاي آنها باشيد. سعي كنيد كه بدن و لباس هاي شما با اجزا متحرك ماشين در تماس نباشد.